روش دلفی به‌عنوان یکی از ابزار تحقیق و کارآفرینی باهدف جمع‌آوری اطلاعات شناخته می‌شود. از این روش برای جمع‌آوری نظرات و اخذ تصمیم‌گیری‌های مهم در کسب‌وکارهای مختلف استفاده می‌شود. هرگاه اطلاعات و آمار دقیقی نسبت به موضوع مورد تحقیق وجود نداشته باشد، روش دلفی بهترین و پرکاربردترین متد خواهد بود. سؤالی که مطرح می‌شود این است که روش دلفی چیست و چه کاربردی دارد؟
تصمیم‌گیری گروهی یا فردی؟
باتوجه‌به اینکه روش دلفی یکی از شیوه‌های تصمیم‌گیری گروهی به شمار می‌رود لازم است قبل از آنکه بدانیم روش دلفی چیست، درباره تصمیم‌گیری، انواع آن و انتخاب بهترین حالت برای سازمان‌ها و کسب‌وکارها اطلاعات کافی داشته باشید.
گستردگی تعداد گزینه‌های انتخاب و حجم بالای اطلاعات موجب می‌شود تا فرد در هنگام تصمیم‌گیری دچار سردرگمی شده و نتواند انتخاب صحیحی داشته باشد. فرض کنید شما قصد خرید تلفن همراه را دارید. باتوجه‌به معیارهای مدنظر مانند برند تجاری، مقدار حافظه داخلی، طراحی و سایر فاکتورها با مراجعه به بازار یا جستجو در فضای مجازی با تعداد بسیار زیادی از گوشی‌های مختلف مواجه خواهید شد. تصور کنید بخواهید از میان هزاران گزینه انتخابی باتوجه‌به پارامترهای موردنظر یک گزینه را خریداری کنید. در این حالت با چالش سردرگمی در تصمیم‌گیری روبرو می‌شوید.
تصمیم‌گیری به دو نوع گروهی و فردی تقسیم‌بندی می‌شود که روش دلفی از جمله شیوه‌های گروهی تصمیم‌گیری به‌حساب می‌آید.
۱. تصمیم‌گیری گروهی یا سازمانی
در این روش مدیران با جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز و میزان قدرتی که در سازمان مربوطه دارند می‌توانند در تصمیمات اتخاذ شده تأثیرگذار باشند. عوامل متعددی از جمله زمان، هزینه، میزان تجربه، ارزش‌ها، ابعاد سازمانی و نوع ارتباطات سازمانی در تعیین تصمیم نهایی نقش مؤثری را ایفا می‌کنند.همچنین میتوانید در تصمیم گیری های مهم سازمان خود از مشاور کسب و کار هم استفاده کنید.
۲. تصمیم‌گیری فردی
این نوع تصمیم‌گیری وابسته به فرد بوده و خبری از تشکیل تیم و داشتن همفکری درباره برطرف‌کردن مشکل وجود ندارد.
آشنایی با روش دلفی
تکنیک دلفی از جمله راهکارهای معروف تصمیم‌گیری گروهی است که شامل کارشناسان و متخصصان در زمینه مورد تحقیق و بررسی است که بتوان با جمع‌آوری نظرات و اطلاعات آن‌ها به یک اجماع و نتیجه‌گیری نهایی دست پیدا کرد. در واقع روش دلفی یک حالت پیش‌بینی که از بخش‌های متعددی تشکیل شده و درستی اطلاعات به‌دست‌آمده بسته به میزان آگاهی و تسلط افراد حاضر در این تصمیم‌گیری دارد.
روش دلفی باهدف جمع‌آوری نظرات کارشناسان با استفاده از پرسش‌نامه‌های متعدد برای پیش‌بینی به کار برده می‌شود. ازاین‌رو افراد حاضر در این اجماع باتوجه‌به میزان اطلاعات و تسلطی که بر موضوع دارند می‌توانند راه‌حل‌های مختلف را پیش‌بینی کرده، احتمال وقوع هر یک از آن‌ها را بررسی کرده و در نهایت یک تصمیم‌گیری جامع داشته باشند.
در هر بار استفاده از پرسش‌نامه‌ها، خلاصه‌ای از روند کار و موارد به‌دست‌آمده به اطلاع کارشناسان رسیده تا بتوانند پاسخ‌های بعدی خود را با تصمیم گروه تنظیم کنند. یکی از ویژگی‌های بارز روش دلفی، ترکیب فرایند تحلیل فردی باخرد جمعی است در واقع داشتن تفکر گروهی می‌تواند بهتر از یک فکر کارکرده و در نهایت باعث می‌شود تا پیش‌بینی‌های دقیق‌تری نسبت به موضوع موردبحث گرفته شود.
در حالت کلی می‌توان گفت، روش دلفی باهدف رسیدن به یک اجماع نظر با استفاده از به‌کاربردن تعدادی پرسش‌نامه و دریافت پاسخ‌ها و نظرات کارشناسان در زمینه موردبحث، انجام می‌شود.
تاریخچه روش دلفی
روش دلفی در نیای امروز به‌عنوان یکی از مؤثرترین و بهترین شیوه‌های حل مسئله و کسب اطلاعات در رشته‌های مدیریت کسب‌وکار شناخته می‌شود. دلفی نام یک کاهن در معبد شهر دلف یونان است که پیشگویی‌های بی‌نظیری را بیان می‌کرده است. ازآنجایی‌که روش دلفی نیز به دنبال یافتن پاسخ صحیح با استفاده از شیوه‌های پیش‌بینی گویانه است، نام دلفی را بر روی آن قرار داده‌اند.
فرایند روش دلفی
روش دلفی به کارشناسان حوزه مشخص شده این اجازه را می‌دهد تا در هنگام اجرای چندین دور پرسش‌نامه به‌صورت ناشناس نظرات خود را بیان کنند. در پایان هر دور، پاسخ کارشناسان توسط مجری جمع‌آوری شده و به‌صورت خلاصه برای بررسی به آن‌ها گزارش داده می‌شود. در ادامه باتوجه‌به موافقت یا مخالفت با پاسخ‌های کارشناسان مختلف، اعضا با پر کردن پرسش‌نامه دیگر این فرصت را خواهند داشت تا آنچه را از گزارش دریافت کرده‌اند ارائه داده تا در نهایت توافق حاصل شود.
مراحل انجام روش دلفی به‌صورت زیر اجرا می‌شود:
۱. مشخص‌کردن موضوع یا هدف و تعریف‌کردن مسئله
۲. انتخاب گروهی (تعداد ۵ تا ۲۰ نفر) از کارشناسان و افراد متخصص در زمینه مشکل پیش‌آمده، دارای دیدگاه‌های متنوع
۳. انتخاب مجری به‌عنوان تسهیلگر با موضعی بی‌طرف و باتجربه در زمینه جمع‌آوری داده‌ها
از جمله وظایف مجری عبارت‌اند از:
- درک پروژه مورد نظر
- انتخاب ابزار مناسب برای جمع‌آوری اطلاعات
- استخدام کارشناسان
- گروه‌بندی
- جمع‌آوری نظرات و اطلاعات کارشناسان پس از هر دور ارائه پرسش‌نامه به آن‌ها
- تسهیل گرد تفکر نقاد متخصصان
- جمع‌آوری، ترکیب و توزیع نظرات کارشناسان با شیوه‌ای مؤثر
- استفاده از چک‌لیست‌های استاندارد باهدف دسته‌بندی‌کردن نظرات کارشناسان
- عدم ارائه و دخیل کردن نظرات شخصی خود در فرایند تحلیل و بازپخش نظرات
۳. پخش پرسش‌نامه دور اول با استفاده از پرسش‌های باز به‌منظور دریافت پاسخ‌ها و ایده‌های کارشناسان از طریق طوفان فکری
۴. پخش پرسش‌نامه دور دوم ایجاد شده با تحلیل‌های انجام شده از پاسخ‌های دور اول
۵. پخش پرسش‌نامه دور سوم ایجاد شده از تحلیل‌های دور دوم به‌صورت ارائه سؤالات و دریافت پاسخ‌های هدف‌مند، پخته‌تر و همگراتر
۶. ادامه روند ارائه پرسش‌نامه در دورهای بعدی تا زمان دستیابی به توافق کافی بین کارشناسان در مورد مسئله یا مشکل ایجاد شده
کاربرد روش دلفی
روش دلفی یکی از شیوه‌های کاربردی در تحلیل کسب‌وکار است. این روش برای دستیابی به یک توافق نظر درباره مسائل و مشکلات پیچیده استفاده می‌شود که نیاز به کسب اطلاعات از افراد خبره و باتجربه در این زمینه دارند. ازآنجایی‌که بررسی برخی از موضوعات در دسته‌بندی آینده‌پژوهی قرار می‌گیرند، لازم است که برای حل آن‌ها از روش جمع‌آوری داده و آمار استفاده کنید. پیش‌گویی یا گمانه‌زنی آینده که همان روش دلفی است از جمله تکنیک‌هایی است که می‌توان از کنار هم قراردادن نظرات افراد کارشناس و متبحر در مورد مسئله پیش‌آمده برای حل آن به کار برد.
امروزه از تکنیک دلفی در حوزه‌های متفاوت از جمله مدیریت ریسک، تحقیق‌های دانشگاهی و ایجاد خلاقیت و ایده‌پردازی در کارآفرینی استفاده می‌شود.
شرایط استفاده از روش دلفی عبارت‌اند از:
- عدم دسترسی به داده‌های کافی درباره موضوع
- پراکنده بودن افراد متخصص در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف
- اظهارنظر کارشناسان درباره مسئله پیش‌آمده
- محافظت از داده‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده به‌صورت ناشناس
- مدنظر بودن دستیابی به توافق گروهی جهت حل مسئله
مزایای روش دلفی
همان‌طور که گفته شد، روش دلفی از جمله متدهای جمع‌آوری اطلاعات و نظرات تعدادی از کارشناسان است. از جمله مزایای رو دلفی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم صرف هزینه‌های زیاد برای گردآوری تمام اعضا در کنار یکدیگر
- منعطف بودن روش دلفی باتوجه‌به برگزاری آن در هر زمان و مکان بدون درنظرگرفتن موقعیت جغرافیایی افراد گروه
- عدم جهت‌گیری ایده‌ها و نظرات کارشناسان به دلایل مختلف مانند تعصب
معایب روش دلفی
هرچند روش دلفی به‌عنوان یکی از تکنیک‌های حل مسئله در کسب‌وکارهای مختلف شناخته می‌شود و مزیت‌های متعددی دارد اما می‌تواند معایب و مشکلاتی را به همراه داشته باشد. از جمله معایب روش دلفی عبارت‌اند از:
- عدم استاندارد بودن آن باتوجه‌به نبود معیارهای مناسب در انتخاب گروه کارشناسان
- امکان حضور افراد کارشناسی که همکاری و دلسوزی لازم در حین کار را ندارند
- عدم ارائه نظرات و ایده‌های پخته و عمیق
- عدم تعمیم‌دهی نظرات
کنترل پاسخ‌ها توسط مجریان و اعمال نظرات شخصی در انتخاب آن‌ها برای ارائه در دورهای دوم به بعد پرسش‌نامه که موجب ازبین‌رفتن بکربودن اطلاعات خواهد شد.
عدم ارائه پاسخ‌های روشن و قابل‌توجه به دلیل عدم اجرای آن به‌صورت رودررو و بروز ابهام و سختی برای برخی از کارشناسان
سخن پایانی
روش دلفی باهدف روش شدن مسائلی که نسبت به آن‌ها اطلاعات و آگاهی کمی داریم، بهترین گزینه است. این روش از طریق ارائه چندین دور پرسش‌نامه از گروه کارشناسان و متخصصان در زمینه مشکل یا مسئله پیش‌آمده به‌عنوان گروه هدف اجرا می‌شود تا در نهایت به یک توافق مشترک دست پیدا کنند. هر مرحله از فرایند روش دلفی طبق جمع‌آوری بازخوردهای منظم اجرا می‌شود. ازاین‌رو می‌توان از روش دلفی برای تحلیل کسب‌وکار و مدیریت پروژه‌ها نیز استفاده کرد. هرگاه برای حل مسئله، داده‌های کافی در دسترس نباشد یا امکان گردآوری حضوری کارشناسان وجود نداشته باشد می‌توان از روش دلفی باهدف پیش‌بینی راه‌حل و رسیدن به اجماع استفاده کرد.
